Środki zapobiegawcze w prawie karnym

Środki zapobiegawcze stosuje się w celu zabezpieczenia postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnianiu nowych, ciężkich przestępstw. Środki zapobiegawcze mogą być stosowane tylko wtedy, gdy dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że dana osoba popełniła przestępstwo. Przepisy regulujące środki zapobiegawcze zawarte są w Kodeksie postępowania karnego.

Środki zapobiegawcze – istotne informacje

Środki zapobiegawcze mogą być stosowane jedynie po przedstawieniu zarzutów, a przed ich zastosowaniem konieczne jest przesłuchanie podejrzanego/oskarżonego.

Środek zapobiegawczy należy niezwłocznie uchylić lub zmienić, jeśli ustaną przyczyny wskutek których został on zastosowany lub powstaną przyczyny uzasadniające jego uchylenie lub zmianę.

Podejrzany/oskarżony w każdym czasie ma prawo do składania wniosków o zmianę lub uchylenie środka zapobiegawczego. Zażalenie na postanowienie wydane na skutek tego wniosku przysługiwać będzie jedynie, gdy wniosek został złożony po upływie co najmniej trzech miesięcy od dnia poprzedniego postanowienia.

Rodzaje środków zapobiegawczych

Jakie wyróżniamy środki zapobiegawcze?

Tymczasowe aresztowanie

Tymczasowe aresztowanie to jedyny w prawie karnym, tzw. izolacyjny środek zapobiegawczy.

Jego zastosowanie może nastąpić wyłącznie na mocy postanowienia sądu, w którym należy określić czas trwania tymczasowego aresztowania (nie dłuższy niż trzy miesiące) i oznaczyć termin, do którego aresztowanie ma trwać.

Tymczasowego aresztowania nie stosuje się, jeżeli wystarczający jest inny środek zapobiegawczy.

Negatywne przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania:

• poważne niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia podejrzanego/oskarżonego,
• zastosowanie pociągnęłoby wyjątkowo ciężkie skutki dla podejrzanego/oskarżonego lub jego najbliższej rodziny.

Poręczenie majątkowe

Poręczenie majątkowe może być złożone w postaci:

• pieniędzy,
• papierów wartościowych,
• zastawu,
• hipoteki.

Poręczenie majątkowe może złożyć podejrzany/oskarżony lub inna osoba.

W razie ucieczki lub ukrycia się podejrzanego/oskarżonego przedmiot poręczenia ulega przepadkowi lub ściągnięciu.

Poręczenie społeczne

Poręczenie społeczne może złożyć:

• pracodawca, u którego podejrzany/oskarżony jest zatrudniony,
• kierownictwo szkoły lub uczelni, których podejrzany/oskarżony jest uczniem lub studentem,
• zespół, w którym podejrzany/oskarżony pracuje lub jest uczniem,
• organizacja społeczna, której podejrzany/oskarżony jest członkiem,
• zespół żołnierki za pośrednictwem dowódcy, jeśli podejrzany/oskarżony jest żołnierzem,
• osoba godna zaufania.

Wymienieni muszą złożyć wniosek-oświadczenie, że podejrzany/oskarżony stawi się na każde wezwanie i nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania. Jeśli podejrzany/oskarżony zaniedba swoje obowiązki, organ ścigania zawiadomi udzielającego poręczenie oraz może zawiadomić bezpośredniego przełożonego udzielającego poręczenie.

Dozór Policji

Podejrzany/oskarżony może zostać poddany pod dozór Policji, a podejrzany/oskarżony żołnierz pod dozór przełożonego wojskowego.

Oddany pod dozór ma obowiązek stosowania się do wymogów określonych w postanowieniu o zastosowaniu dozoru. Obowiązek ten może polegać na:

• zakazie opuszczenia miejsca pobytu,
• zgłaszaniu się do organu dozorującego,
• zawiadamianiu o zamierzonych wyjazdach i terminie powrotu,
• zakazie kontaktowania się z określonymi osobami,
• zakazie zbliżania się do określonych osób,
• zakazie przebywania w określonych miejscach,
• innych ograniczeniach swobody podejrzanego/oskarżonego.

Nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego

Nakazanie opuszczenia lokalu mieszkalnego dotyczy podejrzanych/oskarżonych o przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej.

Nakaz taki jest okresowy, stosuje się go na okres nie dłuższy niż trzy miesiące. Może podlegać przedłużeniom.

W postanowieniu o zastosowaniu nakazu, na wniosek podejrzanego/oskarżonego można wskazać mu miejsce pobytu w placówkach zapewniających miejsca noclegowe. Jednak placówkami takimi nie mogą być placówki pobytu ofiar przemocy w rodzinie.

Zawieszenie w czynnościach

Zawieszenie w czynnościach podejrzanego/oskarżonego może objąć:

• zawieszenie w czynnościach służbowych,
• zawieszenie w wykonywaniu zawodu,
• nakazanie powstrzymania się od określonej działalności,
• nakazanie powstrzymania się od prowadzenia określonego rodzaju pojazdu,
• zakaz ubiegania się ubiegania się o zamówienia publiczne.

Nowelizacja przepisów z marca 2020 r. wprowadziła dodatkowy zakaz dotyczący personelu medycznego jako pokrzywdzonego. Obejmuje on:

• zakaz zbliżania się do pokrzywdzonego,
• zakaz kontaktów,
• zakaz publikacji treści godzących w prawnie chronione dobra pokrzywdzonego.

Zakaz opuszczania kraju

Zakaz opuszczania kraju może być połączony z zatrzymaniem paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy lub z zakazem wydania takiego dokumentu.

---

Potrzebujesz pomocy? Zapraszam do kontaktu. Kancelaria Adwokacka w Oleśnicy specjalizuje się w prawie karnym. Adwokat z Oleśnicy Słupianek-Graca posiada doświadczenie jako obrońca.